صنایع دستی الیگودرز پیش از آنکه به عنوان کالایی برای عرضه به عنوان سوغات شهر الیگودرز مطرح باشد، به عنوان کالاهایی اساسی در زندگی مردم این شهر نقش داشته اند.

صنایع دستی یا کاردستی نوعی کار است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود. معمولاً این کلمه به روش‌های سنتی ساختن کالاها اطلاق می‌گردد.

استادکاری مخصوص هر یک از این موارد مهم‌ترین ملاک است. چنین چیزهایی اغلب از لحاظ فرهنگی یا مذهبی فوق‌العاده هستند. لوازمی که به صورت تولید انبوه یا با ماشین آلات مختلف ساخته می‌شوند، جزء صنایع دستی نیستند.

آنچه مقولهٔ صنایع دستی را از هنر کاردستی متمایز می‌سازد، هدف از ساختن آنهاست. صنایع دستی لوازمی هستند که قرار است مورد استفاده قرار گرفته و کهنه، پوسیده و غیره شوند.

موارد استفاده از آن‌ها بیش از یک تزئین ساده‌است. صنایع دستی اغلب کارهای فرهنگی و مرسومی تلقی می‌شوند زیرا به عنوان بخشی از ملزومات زندگی روزمره مطرح هستند. درحالی که هنر و کاردستی بیشتر یک فعالیت سرگرمی گونه و یک ارائه بی نقص از یک تکنیک خلاقیت است.

از جنبه‌های عملی انواع مختلف صنایع دستی به دلیل شباهت مورد استفاده، همپوشانی زیادی دارند.

۱۰ ژوئن روز جهانی صنایع دستی است.

در سازمان جهانی یونسکو ۶۰۰ صنعت دستی ثبت شده‌است.

۴۵۰ صنعت دستی متعلق به کشور ایران است که از این تعداد ۲۸۷ صنعت متعلق به شهر اصفهان می‌باشد.

در ایران سازمان میراث فرهنگی متولّی این بخش می‌باشد.

صنایع دستی معروف ایرانی:

گلیم، فرش، گبه، قلمزنی، شیشه‌گری، منبّت کاری، مینا کاری، سفال، چوب، خاتم کاری، ملیله دوزی و… از صنایع دستی ایرانی هستند.

با هدف کمک به ایجاد اشتغال و رفع معضل بیکاری برخی از جوانان، مقابله با فقر گسترده، فعال کردن کارگاه های تولیدی، کمک به عرضه محصولات تولیدی الیگودرز و کمک به توسعه پایدار شهر به زوید فروشگاه اینترنتی فروش محصولات الیگودرز در آدرس زیر راه اندازی خواهد شد:                                                                                                           فروشگاه اینترنتی الیگودرز

صنایع دستی لرستان

نمد مالی

نمد مالی یکی از قدیمی ترین صنایع دستی این دیار است . در گذشته های نه چندان دور در اغلب شهرهای لرستان کارگاه های نمد مالی دایر بوده به گونه ای که در بروجرد و خرم آباد راسته بازارهایی به نمد مالی اختصاص داشته است .

نمد مال ها با استفاده از پشم بره که به گویش محلی برگه ( برگن ) نامیده می شود ، بخشی از نیازهای عشایر و روستاییان را تامین می کنند .

حصیر بافی
حصیر یا بوریا از نی ساخته می شود ، نمونه هایی که دربین النهرین پیدا شده متعلق به ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد است ، بنابراین حتی از صنعت پارچه بافی هم کهن تراست.

در ایران مراکز صنعت حصیربافی یکی در زرقان فارس ودیگری در بروجرد است . حصیرباف های بروجردی بیشتر نی مورد نیاز خود را از نیزارهای اطراف بروجرد و دشت های خوزستان تامین می کنند.حصیرهای بافته شده در سقف های گلی همچنین بعنوان زیراندار مورد استفاده قرار می گیرد.

جاجیم بافی 

یکی دیگر از دست بافته هایی که در زندگی جوامع عشایری و روستایی مناطق مختلف لرستان مورد استفاده قرار می گیرد جاجیم است که به شگل نوار هایی باریک به عرض ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر و طول ۵ تا ۸ متر تماما از پشم بافته می شود.این نوارها را پس از بافتن از پهلو به یکدیگر می دوزند،در نتیجه سطح یکپارچه ای حاصل می شود که به مصرف رو انداز می رسد.

اغلب کارشناسان صنایع دستی در مناطق مرکزی لرستان معتقد هستند که جاجیم بافی یکی از هنرهای زنان مناطق بختیاری نشین لرستان بوده است که به دلیل زیبایی این محصول در سایر مناطق استان نیز به تولید آن مشغول شده اند.

اجزای دار بافت جاجیم لری بختیاری چهار لنگ عبارتند از:
ملار،میخ،سیخ،نقش وردار،بن شردنگ،دس ورکش،قدبن،پیز و پشت پیز.

صنایع دستی الیگودرز

صنایع دستی الیگودرز شامل رشته‌های خاص و منحصر به فردی می باشد که می‌توان به جاجیم بافی، دوخت چوقا و انواع البسه محلی بختیاری اشاره کرد. همچنین در بین روستادیان و عشایر بختیاری بافت سیاه چادر، وسایل فرآوری لبنیات، کیسه های نخی حمل گندم و حبوبات، گیوه و نمد متداول می باشد.

علاوه بر اینکه فروش محصولات صنایع دستی الیگودرز می تواند به رونق اقتصادی شهر و روستای الیگودرز کمک کند می تواند به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری ساماندهی شود.

چنانچه کمپ هایی برای تولید صنایع دستی پیش بینی گردد، این کمپ ها به عنوان هدف گردشگری، مورد توجه گردشگران قرار خواهد گرفت.

چوقا یا چوخا

چوقا یا چوخا، بالاپوش مردان روستایی و عشایر بختیاری در غرب ایران است.

جاجیم یا جاجِم الیگودرز

یکی دیگر از صنایع دستی الیگودرز جاجیم یا جاجِم است که کاربردهای مختلفی از جمله روانداز، رویه کرسی، زیرانداز سفری، ابزار بسته بندی، رختخواب پیچ و هدیه در جهیزیه در بین مردم شهرستان الیگودرز و روستاهای آن دارد.

جاجیم یا جاجِم گونه‌ای زیرانداز دورویه است. جاجیم دست‌بافی است از پارچهٔ کلفت شبیه به پِلاس که از پلاس نازک‌تر است و آن را از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا آمیزه‌ای از این دو می‌بافند.

جاجیم‌ها پرز ندازند و می‌توان از هر دو روی آن استفاده کرد. کوچ‌گردان از آن بهرهٔ زیادی می‌گیرند و کاربرد آن به عنوان روانداز و محافظ سرما است.جاجیم مناسب‌ترین چیزی بود که در قدیم روی کرسی می‌انداختند.

جاجیم به عنوان زیرانداز استفاده می‌شود وهم‌چنین هنگام کوچ عشایر برای بسته‌بندی و جابه‌جایی اسباب و لوازم کاربرد دارد. گاهی نیز به‌عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حتی در بین برخی از خانواده‌های روستایی جاجیم را به‌عنوان چشم‌روشنی و جهیزیه نوعروسان هدیه می‌دهند و به‌عنوان یادگاری ارزنده سال‌ها در خانوارها باقی می‌ماند.

مواد اولیه جاجیم پشم است و بافت آن شبیه گلیم است، با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته می‌شود و پس از بافتن به هم متصل و دوخته می‌شود.

بافت جاجیم در اکثر قریب به اتفاق دهات و مناطق روستائی ایران مرسوم است تنها تفاوت جاجیم، ترکیب رنگ و ظرافت نخ و نقوشی است که روی آن ایجاد می‌کنند. جاجیم در صنایع دستی لرستان نیز جایگاه ویژه ای دارد و انواع زیر را شامل می شود:

• جاجیم نواری بروجرد
• جاجیم لری لرستان
• جاجبم الیگودرز

قالی (فرش ) الیگودرز 

(درحال تهیه و تکمیل)

گلیم الیگودرز

(درحال تهیه و تکمیل)

نمد مالی الیگودرز

در گذشته های نه چندان دور چندین کارگاه نمدمالی در الیگودرز دایر بود. این کارگاه ها به تولید محصولات مختلف نمدی اقدام می کردند. زیرانداز نمدی با نقش و نگارهای مختلف یکی از محصولات نمدی الیگودرز بود. پشم گوسفند بویژه گوسفندهای جوان که از لطافت و سفیدی برخوردار بود ماده اولبه و اصلی تولید نمد بوده است.

تن پوش های نمدی یکی دیگر از تولیدات نمدی بوده است که به دلیل حفظ دمای بدن در مقابل سرما و گرما در بین چوپانان بیشتر مورد استفاده داشته است.  کلاه نمدی از دیگر محصولاتی بوده است که با نمد تولید می شده است.

نمدمالی کارس سخت و طاقت فرسا است که مردان لر و بختیاری آن را انجام می داده اند. این صنعت متاسفانه به دلیل عدم اقبال در حال از بین رفتن است. آخرین کارگاه های نمدمالی لرستان یکی پس از دیگری چراغشان در حال خاموش شدن است.

نمد و محصولات آن ظرفیت تبدیل شدن به یک محصول صادراتی را دارا می باشد.

محصولات تولیدی الیگودرز اعم از کشاورزی، دامداری و صنایع دستی علاوه بر کفاف مردم الیگودرز به برخی شهرها نیز صادر می شده است.برای آشنایی با محصولات الیگودرز این مطلب را مشاهده کنید. آشنایی مختصری با محصولات الیگودرز

گیوه دوزی 

گیوه نوعی پاپوش مردانه است که رویه آن را از ریسمان و نخ  پنبه ای بافته و از چرم یا از لته های به هم فشرده می سازند.

چالش های صنایع دستی الیگودرز

چالش های ریز و درشت بسیاری در مقابل صنایع دستی الیگودرز است. مهمترین این چالش ها عبارتند از:

• نبود مدیریت یکپارچه
• عدم تامین مالی
• عدم دسترسی به بازار فروش
• نبود آموزش های لازم برای توسعه

ناهماهنگی بین تولید کننده، دستگاه های متولی و بازار فروش برای محصولات صنایع دستی مهمترین چالش پیش روی این صنایع است. عدم دسترسی تولید کنندگان به سرمایه مورد نیاز در بخش های راه اندازی و در گردش یکی دیگر از چالشهای این صنایع است.

پیشرفت صنایع نوین یا سنتی و دستی مرهون خلاقیت در تولید محصولات متنوع، ارزان و کاربردی است. این موارد جز با آموزش به دست نمی آیند. صنایع دستی الیگودرز هم به یخش هایی در سازمان های دولتی نیاز دارد که به تحقیق و توسعه این صنعت همت بگمارند.

فرصت های سرمایه گذاری در صنایع دستی الیگودرز

شاید بتوان ادعا کرد الیگودرز یکی از بکر ترین مناطق کشور است که مستعد سرمایه گذاری است. در حوزه های مختلف اقتصادی در الیگودرز آنچنان که باید و شاید سرمایه گذاری مناسبی صورت نگرفته است.

صنعت سنگ الیگودرز، صنایع غذایی الیگودرز، صنایع دستی الیگودرز، کشاورزی الیگودرز از حوزه هایی است که با تزریق سرمایه مناسب، می توانند به سوددهی بالا و اشتغال مولد دست یابند.

محصولات تولیدی در الیگودرز با دسترسی به شاهراه های شمالی – جنوبی و غربی – شرقی کشور می توانند با قیمت مناسب به بازارهای مصرف داخلی و حتی خارجی ارسال شوند. برخی از فرصت های سرمایه گزاری در حوزه صنایع دستی و گردشگری الیگودرز به شرح زیر می باشد:

الف )میراث فرهنگی

• تاسیس و راه اندازی موزه.
• احیاء و آماده ساختن تغییر کاربری بناهای تاریخی.

ب) صنایع دستی

۱- احداث کارگاه ها و کارخانه های بسته بندی محصولات صنایع دستی صادراتی.

۲- احداث شهرک های صنایع دستی.

۳-تا سیس آموزشگاه های صنایع دستی در رشته های مختلف.

۴-صادرات صنایع دستی شامل جاجیم، گلیم . . . . ..

۵- احداث بازارچه های صنایع دستی.

 

منوچهر بسحاق 

کارشناس ارشد توسعه کسب و کار و فناوری اطلاعات

منابع:

ویکیپدیا

بیتوته