خانه / درباره الیگودرز / اقتصاد الیگودرز / آسیاب های الیگودرز – ۴۷ آسیاب آبی، دیزلی و برقی ثبت شد

آسیاب های الیگودرز – ۴۷ آسیاب آبی، دیزلی و برقی ثبت شد

آسیاب های الیگودرز سال های متمادی گندم تولید کشاورزان را برای نان مردم شهرستان الیگودرز (در شهر و روستاها) به آرد تبدیل می کردند.

قوت غالب مردم الیگودرز از گذشته تا به امروز نان بوده است. نان حرمت بسیار در بین مردم بویژه لرها دارد. گندم به عنوان ماده اولیه در پخت نان نیز از احترام خاصی برخوردار است.

این قوت غالب برای رسیدن به سفره مردم راه درازی را طی می کند. یکی از مراحل این سفر از زمین تا سفره مردم رفتن به آسیاب و تبدیل شدن گندم به آرد بوده است.

آرد الیگودرز از گذشته تاکنون مورد استقبال مردم بوده و در رقابت با آرد سایر مناطق از امتیاز بالایی برخوردار است.

تا پیش از ایجاد کارگاه ها و کارخانه های صنعتی برای تولید آرد، آسیاب ها وظیفه تبدیل گندم به آرد را به عهده داشتند.

امروز تعداد اندکی از آسیاب های  الیگودرز  فعال، و از باقی آنها جز نام چیزی به جا نمانده است. خاطرات بسیاری از آسیاب ها در ذهن مردم وجود دارد و یا نسل امروز خاطراتی از بزرگترها شنیده است.

اگر بنایی از آسیاب ها مانده است باید به عنوان میراث کهن حفظ و برای آیندگان به یادگار گذاشته شود.

وب سایت روزالیگودرز با هدف مکتوب کردن و حفظ میراث شفاهی همشهریان از آسیاب های الیگودرز اقدام به جمع آوری این اطلاعات نموده است.

پیشینه تولید گندم در الیگودرز

سال های بسیاری دشت های شمال لرستان موسوم به دشت سیلاخور به دلیل خاک مرغوب و آب بسیار، مرکز تولید غله بویژه گندم بخش بزرگی از ایران بوده است.

بخش جنوب شرقی دشت سیلاخور موسوم به سیلاخور اصلی است که بخش زیادی از زمینهای کشاورزی الیگودرز را در بر می گیرد.

وجود سیلویی با قدمت بیش از ۱۰۰ سال در الیگودرز نشان از حاصلخیزی مزارع الیگودرز و برداشت گندم در زمینهای کشاورزی بیش از نیاز مصرف شهر بوده است.

سیلوی الیگودرز

آسیاب و ساختار آن

آسیاب یا به عبارت درست تر آس وسیله‌ای بوده‌است که در گذشته برای خرد کردن دانه‌هایی مانند گندم از آن استفاده می‌شده‌ است.

آسیاب دارای دو سنگ آسیاب است که یک سنگ ثابت و سنگ دیگر متحرک است. با حرکت سنگ دوم دانه‌هایی که توسط روزنی بین این دو سنگ هدایت شده‌اند، خرد می‌شوند. برای حرکت دادن سنگ متحرک از نیروی انسان، حیوانات، آب یا باد استفاده می‌شده‌است.

به آسیاب‌هایی که برای حرکت از نیروی آب استفاده می‌کنند، آسیاب آبی و به آن‌هایی که از نیروی باد استفاده می‌کنند، آسیاب بادی گفته می‌شود.

فضای اصلی آسیاب‌ها در دل زمین قرار دارد و بخش نمایان آن اندک است و به نورگیرها و ورودی‌ها محدود می‌شود. محل‌های نگهداری جوال گندم یا آرد و محل استراحت آسیابان نیز جزئی از فضای آسیاب محسوب می‌شود. در فصل گرما، تنوره آسیاب‌ها محلی برای آب‌تنی جوانان بوده و هست.

ایران یکی از کشورهایی است که در آن قدیمی‌ترین آسیاب‌ها وجود دارند ولی توجهی به نگهداری آن‌ها صورت نمی‌گیرد. به‌طور نمونه در شهر میبد نمونه‌های فراوانی آسیاب وجود داشته‌است که بسیاری از آن‌ها تخریب شده‌اند و تنها برخی از آنان هنوز هم موجودند که از میان آن‌ها می‌توان به آسیاب سنگ سیاه، آساب بیده، آسیاب کچلک، آسیاب بفروئیه، آسیاب ده آباد، آسیاب امیری، آسیاب باغستان و آسیاب کوچک اشاره کرد.

الیگودرز نیز مانند سایر نقاط کشور دارای آسیاب های بسیاری بوده است که در بخش آسیاب های الیگودرز از آبی تا برقی به آنها پرداخته ایم. بنای آسیاب های قدیمی در کشورهای دیگر و شهرهای ایران به مکانی برای جذب گردشگران تبدیل شده و روزانه درآمد بالایی را برای آنها به هنراه دارد.

در کشور هلند آسیاب‌های بادی قدیمی، سالانه تعداد زیادی بازدیدکننده دارند.

انواع آسیاب آردساز موجود از گذشته در جهان 

آسیاب دستی

آسیاب دستی یا دستاس گونه ای آس دستی است که از دو سنگ و یک دستهٔ چوبی درست شده‌است و آن را با دست می‌گردانند و برای خرد/آرد کردن مواد مختلف استفاده می‌شود. سنگ زیرین ثابت است و سنگ دیگر روی آن می گردد.

این نوع آسیاب در خانه و برای تولید آرد در مقدار کم مورد استفاده قرار میگرفته و به دلیل وزن کم سنگ آسیاب آن، آردی با کیفیت کمتر تولید میکرده است.

آسیاب های قدیمی الیگودرز

———————————————————————————————-

آسیاب سنگی (حیوانی)

آسیابهای حیوانی آسیابهایی بودند که با نیروی حیواناتی  از قبیل اسب، گاو، قاطر، شتر و الاغ چرخ و دنده آن به حرکت در می آمد.

از آنجا که حیوان دور یک محور در مسیری دایره وار می چرخید، بیشتر سازه آسیابها به شکل گرد بنا می شدند که سقف گنبدی بر روی آن اجرا می شد اما سازه مربع شکل با سقف رومی ویا گنبدی نیز مرسوم بوده است

آسیاب سنگی (حیوانی)

———————————————————————————————-

آسیاب بادی

آسیاب‌های بادی همان‌طور که نام آن‌ها پیدا است، با حرکت باد کار می‌کنند و سابقه آن‌ها به ایران باستان می‌رسد.

قدیمی‌ترین و مهم‌ترین منبع مستند در زمینه سابقه آسیاب‌های بادی در ایران تاریخ ابن خلدون است. این منبع تاریخی سابقه آسیاب‌های بادی در ایران را به پیش از اسلام می‌رساند.

تاکنون در بین آسیاب های الیگودرز هیچ نشانی از وجود آسیاب بادی پیدا نشده است.

کاربردهای آسیاب بادی:

۱- آرد کردن گندم

۲- بلغور کردن غلات و حبوبات

۳- تلمبه آب

کاربرد آسیاب بادی در ایران بیشتر محدود به منطقه سیستان بوده‌ که از بادهای ۱۲۰ روزه با سرعت مناسب بهره‌مند بوده‌است.

نَشتیفان یکی از شهرهای استان خراسان رضوی (در تقسیمات پیشین جزیی از منطقه بزرگ سیستان) در جنوب شرقی شهرستان خواف ایران است. شهر نشتیفان درحاشیه جاده قاین واقع شده و دارای آسیاب‌های بادی قدیمی است که با نامِ آس‌بادهای نشتیفان و از باد صد و بیست روزه نیرو می‌گرفتند.

آسیاب بادی

———————————————————————————————-

آسیاب آبی

آسیاب آبی عمدتًا برای آرد کردن گندم ساخته شده است .از نیروی آب برای گرداندن سنگ آسیاب استفاده می شود .

بیشتر آسیابها کنار ‐ رودخانه ها، قنات ها و مزارع گندم ساخته می شد.

سه نوع آسیاب آبی وجود دارد:

۱ ‐ آسیاب تنوره ای

۲ ‐ آسیاب ناوی یا ناودانه

۳ – آسیاب آب چرخی یا شیبی

آسیاب های آبی اغلب در مسیر جریان آب رودخانه ها و قنات ها ساخته می شدند. بزرگترین آسیاب آبی ثیت شده تا امروز آسیاب آبی ششم شهر زواره معروف به آسیاب خان می باشد که از مجموع هفت آسیاب آبی در گذشته است که دو تا از آنها به جا مانده است.

آسیاب آبی الیگودرز

———————————————————————————————-

آسیاب دیزلی

با ورود موتورهای دیزلی (با سوخت گازوئیل) آسیاب های آبی از رونق افتادند. آسیاب های جدید بر اساس موتورهای دیزلی بنا گردید.

در آسیاب های دیزلی نیروی محرکه چرخاندن سنگ های آسیاب توسط موتورهای دیزلی تامین و از طریق نوار نقاله به سنگ های آسیاب منتقل می گردید.

آسیاب های بادی و آبی برای چرخاندن سنگ ها سر و صدایی نداشتند و در آرامش و بدون آلایندگی گندم را به آرد تبدیل می کردند. آسیاب های دیزلی دارای آلودگی صوتی و زیست محیطی بودند.

صدای آسیاب دیزلی در درون آسیاب به شدت زیاد بود و دود موتور از طریق یک لوله به بام آسیاب منتقل و خارج می شد.

ابن نوع آسیاب به دلیل هزینه سوخت و نیروی انسانی پس از وجود چند مشتری و گرفتن نوبت، روشن و مشغول به کار می شد. مثل معروف آسیاب به نوبت هم از اینجا آمده است.

صدای آسیاب که تا مسافت های طولانی شنیده می شد علامت مناسبی برای مراجعه به آسیاب بود.

———————————————————————————————-

آسیاب برقی

———————————————————————————————-

آسیاب های الیگودرز از آبی تا برقی 

آسیاب های الیگودرز

بررسی های بسیاری در خصوص آسیاب های الیگودرز انجام شد. یکی از نتایج مهم این بررسی ها این است که آسیاب های آبی بسیار در مسیر رودخانه الیگودرز و رودخانه های پیشکوه و پشتکوه زلقی وجود داشته است.

این آسیاب ها گندم الیگودرز را به آرد مورد نیاز مردم تبدیل می کرده و می کنند. آرد الیگودرز از گذشته تاکنون یکی از آردهای مرغوب و با کیفیت بوده است که علاوه بر تامین نیاز مردم شهرستان الیگودرز، مورد استقبال مردم سایر استان ها نیز بوده است.

تمرکز آسیاب های آبی الیگودرز در مسیر رودخانه اصلی شهر بیشتر در روستای گندمینه با هفت آسیاب و شهر الیگودرز با شش آسیاب بوده است.

بیش از ۲۰ آسیاب آبی در مسیر رودخانه های پیشکوه و پشتکوه زلقی تاکنون شناسایی و لیست شده است. همچنین نزدیک به ۱۵ آسیاب آبی هم در مسیر رودخانه الیگودرز شناسایی و ثبت شده است.

یقیناً این ۴۷ آسیاب شناسایی شده همه ی آسیاب های الیگودرز نبوده است و آسیاب های دیگری نیز وجود داشته است که امیدواریم اطلاعات آنها را دریافت و به لیست آسیاب های الیگودرز اضافه نماییم.

۱. آسیاب آقای ——– عسگری واقع در خیابان رودکی الیگودرز نوع:  دیزلی (معرف آقای مسعود بسحاق)

۲. آسیاب آقای احمد سلطانی واقع در میدان بیمارستان الیگودرز نوع:: برقی (معرف آقای مسعود بسحاق)

۳. آسیاب کدخدا محمد ———- واقع در روستای ایوز نوع: آبی و سپس تبدیل به گازوئیلی (معرف آقای دکتر محمدحسین شهسوار)

۴. آسیاب آقای ماشاالله لونی واقع در خیابان امام خمینی(پهلوی سابق) الیگودرز نوع: ————– (معرف آقای مهندس محمدرضا بیگلری)

۵. آسیاب آقای بهرام قائدی  واقع در روستای سور نوع: دیزلی  (معرف آقای دکتر داراب گنجی)

۶. آسیاب آقایان شاهسواری  (فرزندان مرحوم حاج علی اصغر)  واقع در روستای ده نصیر  نوع: ————— (معرف آقای دکتر داراب گنجی)

۷. آسیاب آقای یوسف اصغری واقع در ده محمدرضا جنب مسجد علی ابن ابیطالب الیگودرز نوع: آبی سپس دیزلی (معرف آقای بابک رضایی)

۸. آسیاب آقای خلیل شعیبی واقع در روستای قلعه عبدالرضا نوع: دیزلی (معرف آقای مهندس حسن رجبی)

۹. آسیاب آقای احمد محمودصالحی واقع در ابتدای خیابان سادات الیگودرز، نوع دیزلی (معرف آقای دکتر جواد امامی)

۱۰. آسیاب آقای سید کاظم موسوی واقع در روستای مغانک سفلی نوع دیزلی (معرف مهندس سید مجید موسوی)

۱۱.آسیاب آقایان صالحی واقع در روستای جهانخوش، نوع: آبی وسپس دیزلی (معرف آقای لهراسب خان صالحی)

۱۲. .آسیاب مرحوم حاج نبی زارعی (کدخدا نبی ) واقع در روستای خمه بالا  نوع: آبی وسپس دیزلی (معرف آقای سید اسماعیل مدنی)

۱۳. آسیاب آقای سید درویش صالح  کوتاه واقع در روستای مکدین علیا نوع: آبی (معرف آقای سید مسلم صالح کوتاه)

۱۴. آسیاب کدخدا علی اکبر صوفی. واقع در روستای دهنو خواجه شکر الله نوع : آبی  ( معرف محمد امین آسترکی)

۱۵. آسیاب حاج محمدحسن سرلک واقع در روستای مغانک سفلی نوع دیزلی (معرف مهندس سید مجید موسوی)

۱۶. آسیاب آقایان حسن زرین، کمرزرین، عسگری و نظری واقع در ده تیرانی الیگودرز نوع: آبی (معرف آقای فرید زرین)

۱۷. آسیاب آقای ———- غضنفری واقع در خیابان امام(پهلوی) نبش کوچه دادگستری الیگودرز نوع: دیزلی (معرف آقای عیسی کریمی)

۱۸. آسیاب حاج اکبرآقا حاتمی واقع در روستای دوران نوع: آبی (معرف آقای عیسی کریمی)

۱۹. آسیاب کدخدا خٌمکار پایمرد واقع در روستای دره ماهی سفلی نوع: دیزلی (معرف آقای عزیزاله صبوری)

۲۰. آسیاب اولاد مرحوم صالح آقایان مشهدی علی، مشهدی علی محمد و حاج محمد حسین واقع در روستای سرقلعه نوع: آبی (معرف آقای عزیزاله صبوری)

۲۱. آسیاب اقای خمکار افروغ واقع در روستای ساراباد پشتکوه  نوع: آبی (معرف آقای عزیزاله صبوری)

۲۲. اسیاب آقای آبابا آژ واقع در روستای دستگرد نوع: آبی (معرف آقای عزیزاله صبوری)

۲۳. اسیاب اولاد آقای قهرمان هزاروسی واقع در روستای مبارک آباد نوع: آبی (معرف آقای عزیزاله صبوری)

۲۴. اسیاب مرحوم آمحمد آقا تاجمیری واقع در روستای کیزاندره نوع دیزلی (معرف مهندس ذبیح الله شاهمنصوری)

۲۵. آسیاب آقای سام خان واقع در گردنه (کِفْت) آبشار آب سفید نوع: دیزلی (معرف مهندس ذبیح الله شاهمنصوری)

۲۶. آسیاب (بن کار) آقای کدخدا خمکار واقع در روستای دراشکفت نوع : دیزلی (معرف آقای دکتر اردشیر تاجمیری)

۲۷. آسیاب آقای قنبر پرشی واقع در روستای کیزاندره نوع : دیزلی (معرف آقای دکتر اردشیر تاجمیری)

۲۸. آسیاب مرحوم آحسین تاجمیری واقع در روستای دهگاه در زمین سر اسیاب نوع : دیزلی (معرف آقای دکتر اردشیر تاجمیری)

۲۹. اسیاب حاج محمد حسین اسدی واقع در روستای سرقلعه نوع :آبی  (معرف آقای عزیزاله صبوری)

۳۰. آسیاب مرحوم آمرید تاجمیری واقع در روستای کیزاندره نوع: دیزلی (معرف آقای دکتر اردشیر تاجمیری)

۳۱. آسیاب آخانجان سرداری واقع در روستای کاکلستان نوع: .دیزلی (معرف آقای دکتر اردشیر تاجمیری)

۳۲. آسیاب حاج ماشاالله گودرزی واقع در اول خیابان منتظری شرقی (در نزدیکی منزل شهید حجت الله زارع) الیگودرز نوع: آبی (معرف آقای حبیب زارع )

۳۳. آسیاب آقای حاج رحمت اله افشار واقع در روستای آب باریک علیا نوع : دیزلی (معرف آقای روح الله افشار)

۳۴. آسیاب آقای احمد توکلی واقع در روستای آب باریک سفلی نوع : دیزلی (معرف آقای روح الله افشار)

۳۵. آسیاب آقای حاج نصراله احمدی واقع در روستای جوز  نوع : دیزلی (معرف آقای روح الله افشار)

۳۶٫ آسیاب آقای فتح الله خان ایلخانی تاجمیری واقع در روستای پز نوع : آبی (معرف آقای عزیز روشن (تاجمیری))

۳۷٫ آسیاب اهالی روستای گندمینه به نام آسیاب زیر ده (معرف آقای عزیز کریمی)

۳۸٫ آسیاب اهالی روستای گندمینه به نام آسیاب بَردَره (معرف آقای عزیز کریمی)

۳۹٫ آسیاب اهالی روستای گندمینه به نام آسیاب  کَپَرا (معرف آقای عزیز کریمی)

۴۰٫ آسیاب اهالی روستای گندمینه به نام آسیاب چقماقها (معرف آقای عزیز کریمی)

۴۱٫ آسیاب اهالی روستای گندمینه به نام آسیاب نیمه کن (معرف آقای عزیز کریمی)

۴۲٫ آسیاب اهالی روستای گندمینه به نام آسیاب ته قین (معرف آقای عزیز کریمی)

۴۳٫ آسیاب اهالی روستای گندمینه به نام آسیاب چقا تیتک (معرف آقای عزیز کریمی)

۴۴٫ آسیاب مجید خان ایلخانی و خاندان کریمی واقع در روستای گندمینه نوع : برقی (معرف آقای عزیز کریمی)

۴۵٫ آسیاب حاج نبی احمدی و برادران واقع در روستای گندمینه نوع : برقی (معرف آقای عزیز کریمی)

۴۶٫ آسیاب مرحوم بهرام منتظمی واقع در محله بالا روستای ازنامهلمک (معرف آقای احمد اتابکی)

۴۷٫ آسیاب خواجه واقع در محله پایین روستای ازنامهلمک (معرف آقای احمد اتابکی)

۴۸٫ آسیاب مرحوم حاج میرزاحسن نوریان روستای باوکی نوع: دیزلی (معرفی آقای ذبیح الله نوریان)

این ۴۸ آسیاب لیست شده بخشی از آسیاب های الیگودرز و روستاهای آن بوده است که با کمک همشهریان عزیز جمع آوری شده است.

اصلاحات متن آسیاب های الیگودرز پیشنهاد بزرگواران زیر بوده است:

آقای محمدعلی پرستاری

دکتر سید جواد امامی

بیشتر بخوانید زندگینامه دکتر سید جواد امامی

آقای لهراسب صالحی

دکتر اردشیر تاجمیری

خانم رژان بسحاق

آقای حسین ایرانشاهی 

 

عکس اصلی متن: استاد قدرت الله نظری

بیشتر بخوانید آشنایی با روستاهای الیگودرز   روستاهای الیگودرز

 

 

منابع:

وب سایت خانه بوتیمار

وب سایت مپتا آریا

 

منوچهر بسحاق  کارشناس ارشد توسعه کسب و کار و فناوری اطلاعات

منوچهر بسحاق

کارشناس ارشد توسعه کسب و کار و فناوری اطلاعات

 

 

این مطلب در حال تکمیل است چنانچه در خصوص این مطلب نظری دارید یا مطلب مستقلی در اختیار دارید از لینک زیر برایمان ارسال کنید. 

تماس با ما 

درباره ی manager roozaligudarz

همچنین ببینید

درباره مشاهیر الیگودرز

سند آمایش شهرستان الیگودرز سال ۱۳۹۵

سند آمایش شهرستان الیگودرز در سال ۱۳۹۵ توسط سازمان برنامه و بودجه استان لرستان با …

یک توضیح

  1. آسیاب دربند روستای رکن آباد،مالک سید جلال موسوی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.