شاهنامه خوانان و شاهنامه خوانی در الیگودرز سابقه ای نزدیک به عمر شاهنامه دارد.
شاهنامه اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی، حماسهای منظوم، بر حسب دست نوشتههای موجود دربرگیرنده نزدیک به ۵۰٬۰۰۰ تا ۶۱٬۰۰۰ بیت و یکی از بزرگترین و برجستهترین سرودههای حماسیِ جهان است.
سرایش شاهنامه دستآوردِ دستکم سی سال کارِ پیوستهٔ فردوسی بزرگ سخنسرای نامدار ایرانی است.
موضوع این شاهکار ادبی، افسانهها و تاریخ ایران از آغاز تا حملهٔ عربها به ایران در سدهٔ هفتم میلادی است (شاهنامه از سه بخش اسطوره، پهلوانی و تاریخی تشکیل شدهاست) که در چهار دودمان پادشاهیِ پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان گنجانده میشود.
هنگامی که زبانِ دانش و ادبیات در ایران زبان عربی بود، فردوسی، با سرودن شاهنامه با ویژگیهای هدفمندی که داشت، زبان پارسی را زنده و پایدار کرد.
یکی از بنمایههای مهمی که فردوسی برای سرودن شاهنامه از آن استفاده کرد، شاهنامهٔ ابومنصوری بود. شاهنامه نفوذ بسیاری در جهتگیری فرهنگ فارسی و نیز بازتابهای شکوهمندی در ادبیات جهان داشتهاست و شاعران بزرگی مانند گوته و ویکتور هوگو از آن به نیکی یاد کردهاند.
شاهنامه خوانان الیگودرزی
- زنده یاد استاد حسین صلاحی
- استاد ابوالقاسم دهقانی
- استاد کیخسرو دهقانی فرزند استاد ابوالقاسم دهقان
- آقای اسدالله عابدینی
- آقای رسول خدادای
- آقای حاج مصطفی رحمانی
- آقای غلامرضا سلاحی فرزند زنده یاد استاد حسین سلاحی
- آقای احمد رضا عسکری
- آقای علی شمعگانی
- آقای علی شیر دهقانی فرزند استاد ابوالقاسم دهقان
- آقای علیرضا سلاحی فرزند زنده یاد استاد حسین سلاحی
- آقای سید ضیا میرشاکی
- آقای سید یحیی میرشاکی
شاهنامه در ایلات لرهای بختیاری
از پیدایش هنر نقالی در لرستان سابقه ای در دست نیست ولی می توان مدعی شد که لرها به محض آشنایی با این هنر سخت به آن دل بسته اند.
لرها مردمانی سوار کار . تیر انداز و دلاور بوده و از دیر باز تا نزدیک به شش دهه پیش همواره در حال جنگ با دشمنان خارجی و در حال نبرد های داخلی یا پیکار با نیروهای دولت مرکزی بوده اند .
زمانی که آرامش برای مدتی بر سراسر ایران سایه می افکند لرها باز هم رنگ آسایش را نمی دیدند به همین خاطر این مردم علاقه فراوانی به داستانها و حکایتها و افسانه های حماسی داشته و این علاقه در ادبیات شفاهی امور اجتماعی مویه ها و ترانه هایشان به خوبی آشکار است.
لرها از دیر باز با شاهنامه آشنایی داشتند و آن را بسیار گرامی می شمردند و دوست می دارند. مردان و زنان لر شبهای دراز زمستان را با شنیدن داستانهای شاهنامه از زبان کسی که وی را نقال یا شاهنامه خوان خطاب می کردند و دارای صوت خوشی بوده سپری می کردند.
شاهنامه خوانها و نقالان همواره دارای صدای خوش هستند و ابیات شاهنامه را با حسی لازم و با آهنگی حماسی می خوانند الحانی که شاهنامه خوانان با آن داستانهای شاهنامه را می خوانند با لحنی که در خواندن داستانهای نظامی به کار می برند متفاوت است.
این دو لحن که به نام شاهنامه خوانی و نظامی خوانی مشهور شده است در لحن و شیوه آواز مهم است و در مناطق مختلف لرستان به ویژه خرم آباد مشهود است .
آوای شاهنامه خوانی در گوشه شکسته ماهور اجرا می گردد و قطعه ایست که یک بیت شعر را در می گیرد و ابیات بعدی نیز تکرار می شوند آنچه باعث تنوع آن می گردد سکون غیر قرار دادی و نیز اوج فرودهای نامنظم است.
اینها بیشتر به مفهوم احساس کلمات بستگی دارد شاهنامه خوانی که زمانی یک امتیاز اجتماعی برای فرد به حساب می آمد امروزه رونق چندانی ندارد و بر اساس شواهد موجود فقط بین مردم شهرهای دورود، الیگودرز و ازنا در شرق لرستان، برخی از روستا ها و ایلات و عشایر آنها رواج دارد.
رواج فرهنگ شاهنامه خوانی از گذشته و تاکنون در بین قوم بختیاری به حدی است که کودکان و نوجوانان نیز به این هنر علاقمند شده و در مراسم های مختلف شاهد شاهنامه خوانی کودکان به صورت حرفه ای هستیم. در بین بختیاری ها شاهنامه خوانی حماسی سابقه دیرینه ای دارد.
امروزه هم پیران و بزرگانی هستند که شاهنامه خوانی را نه به عنوان یک حرفه و هنر بلکه به عنوان یک امر واجب تلقی می کنند و در میهمانی ها و نشست های شبانه به خواندن فرازهایی از شاهنامه اهتمام دارند.
شاهنامه خوانی در الیگودرز
توجه به شاهنامه خوانی در الیگودرز سبب گردید که درسال ۸۶ جوانان شاهنامه خوان الیگودرز که مشتاق فرهنگ ایرانی بودند انجمن شاهنامه خوانان الیگودرز را با هدف زنده نگهداشتن فرهنگ ایرانی تاسیس نمایند.
در بخش معرفی در وبلاگ این انجمن آمده است:
درود خدا بر تمامی انسانهایی که در زنده نگهداشتن فرهنگ این بوم و بر تلاش می کنند.
بیاییم به کودکانمان بیاموزیم که ما ایرانییم واز نژاد پاک آریایی.هر ایرانی باید در خانه اش در کنار کلام الله یک جلد شاهنامه داشته باشد و از آنهمه پند واندرز و راه و رسم زندگی بهره بگیرد.
به یاری دادار توانا بر آن شدیم که به همراهی دوستان این انجمن را تشکیل دهیم بلکه بتوانیم ذره ای از این اقیانوس بیکران را به گرد هم پاس بداریم و گواه بر سربلندی میهن همواره سربلند باشیم که هیچ کوته فکر بد سگالی را یارای چشم اندازی به میهنمان نباشد. به امید رسیدن آن روز .
چو ایران نباشد تن من مباد
بدین بوم وبر زنده یک تن مباد
واین جلسه به صورت هفتگی وهربار در خانه ای از اعضا اداره می شد. هدف کلی آ ن پاسداشت مقام بزرگ اسطوره های این مرز وبوم می باشد.
اعضای گروه شاهنامه خوانی در الیگودرز را جوانانی تشکیل می دهند که خود به صورت مستقیم ویا غیر مستقیم با شاهنامه فردوسی سر و کار داشته اند.
شروع این جلسه با جوانان کوی مجیان(یکی از محله های الیگودرز ) بود که کم کم جوانان علاقه مند از سراسر شهر به آن روی آوردند و نگذاشتند از رونق بیافتد.
امید است که با یاری ایزد پاینده بتوانیم این مهم را انجام داده و فرهنگ شاهنامه را به بچه هایمان آموزش دهیم.
۱-آقای امیر آراسته
۲-آقای رسول خدادای
۳-آقای عباس دهقان
۴-آقای حاج مصطفی رحمانی
۵-آقای غلامرضا سلاحی فرزند زنده یاد استاد حسین سلاحی از شاهنامه خوانان سرشناس این مرز و بوم
۶-آقای احمد رضا عسکری
۷-آقای محمد رضا آراسته
۸-آقای علی شمعگانی
۹-آقای علی شیر دهقان فرزند استاد ابوالقاسم دهقان یکی از شاهنامه خوانان به نام این مرز وبوم
۱۰-علیرضا سلاحی ایشان هم فرزند زنده یاد استاد حسین سلاحی می باشد
متاسفانه این جلسه که می توانست خروجی بسیار ارزنده ای از نظر فرهنگ، آموزش و شاهنامه خوانان بسیار داشته باشد چند سالی است که برگزار نمی شود.
شاهنامه خوانی در الیگودرز با استقبال روبرو شده است، این استقبال سبب شده است که اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی الیگودرز نیز در این عرصه فعالیت هایی را سامان دهد. بر همین اساس اولین نشست شاهنامه خوانی در شش ماهه دوم سال ۹۵ با حضور اکثریت اعضای انجمن سخن وتعدادی از علاقمندان این رشته ی هنری در مجتمع فرهنگی هنری سیمرغ برگزار شد.
در جلسات شاهنامه خوانی در الیگودرز علاوه بر شاهنامه خوانی ، پیرامون اندیشه ها و افکار فردوسی و واژه شناسی در شاهنامه و نیز داستان ها ، ابیات و واژه های شاهنامه به بحث و تبادل نظر پرداخته می شود.
گفتنی است جلسه شاهنامه خوانی در الیگودرز هر دو هفته یکبار( چهارشنبه شبها ) در مجتمع فرهنگی هنری سیمرغ برگزار می شود.
منابع :
وبلاگ انجمن شاهنامه خوانی در الیگودرزی
وبلاگ انجمن شاهنامه و شاهنامه خوانی دورود
این مطلب در حال تکمیل شدن است چنانچه نظری در خصوص مطلب دارید یا مطلب مستقلی در این خصوص دارید می توانید از طریق لینک زیر برایمان ارسال کنید.