فرش الیگودرز یکی از محصولات و صنایع دستی الیگودرز است که از سابقه ای طولانی برخوردار است.

سال های بسیاری زیرانداز خانه های اهالی شهر و روستاهای الیگودرز با فرش دستبافت فرشبافان این شهر تامین می شده است.

در تمام این سال ها زنان و دختران هنرمند الیگودرز و روستاهای آن به بافت قالی های زیبا مشغول بودند و نیاز جامعه شهری و روستایی به زیراندازهای زیبا را تامین می کردند.

در این سال ها هرگز نامی از هنرمندان فرشباف الیگودرز به دلیل شرایط اجتماعی شهر  بر زبان ها جاری نشد، هنرمندان بزرگی که با رخ نمودن فرش ماسینی با هنرشان از یاد اندک افرادی که آنها را می شناختند محو شدند.

مراحل عمر قالی الیگودرز

از نظر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی صنایع دستی الیگودرز از پیشینه تاریخی غنی و تنوع بسیار برخوردار بوده است. یکی از این صنایع قالی دستباف الیگودرز است که در سه نوع عشایری، روستایی و شهری شکل گرفته است.

بیشتر تولیدات صنایع دستی عشایری از جمله دستبافت های آنها مانند قالی، گلیم، جاجیم، سیاه چادر و چارشو به مصرف خانوار می رسد و کمتر به بازار عرضه می شود.

اوقات فراغت زنان روستایی در روستاهای الیگودرز به بافت قالی، گلیم، جاجیم و تن پوش هایی مانند جوراب و کلاه برای مصارف خانگی صرف می شود. یکی از ویژگیهای قالی الیگودرز در گذشته این بود که از صفر تا صد مواد اولیه و ابزارهای آن توسط خود روستاییان تهیه می شد.

بانوان روستایی از پشم گوسفندان که توسط مردان تهیه می شود (به چیدن پشم گوسفندان در الیگودرز چَرِ می گویند) نخ پشمی تهیه می کنند. ابتدا پشم تهیه شده به سرپنجه هنرمندِ زنان روستایی با دوک به نخ قالی تبدیل می شود، سپس این نخ ها به دسته های منظم تفکیک شده و برای رنگرزی آماده می شوند.

محصولات تولیدی الیگودرز اعم از کشاورزی، دامداری و صنایع دستی علاوه بر کفاف مردم الیگودرز به برخی شهرها نیز صادر می شده است.برای آشنایی با محصولات الیگودرز این مطلب را مشاهده کنید. آشنایی مختصری با محصولات الیگودرز

سه دوره اصلی فالی الیگودرز

مصرف شخصی

قالی الیگودرز ابتدا برای مصرف شخصی توسط بانوان بافته می شد. این نوع فرش اغلب بدون نقشه بوده و بر اساس راهنمایی استاد فرشباف تولید می شده است.  این نوع فرش اگرچه از نقشه خاصی برخوردار نبوده است اما سرشار از دوق و سلیقه قالی بافان الیگودرز است. در این دوره فرش الیگودرز جهت مصرف شخصی و یا هدیه استفاده می شده است.

اغلب دختران و زنان شهر و روستاهای الیگودرز در این دوره به هنر قالی بافی مسلط بوده اند. یکی از استفاده های فرش دستباف برای دختران، زمان ازدواج آنها بوده است در این زمان یکی از فرش های بافته شده به دست عروس در جهیزیه او قرار داده می شد.

در برخی مراسم فرش بافته شده به دست دختران بر روی اسبی که حامل آنها به خانه داماد بود پهن می گردید. فروش فرش در این دوره امر پسندیده ای تلقی نمی شد.

فروش خانگی و نیمه تجاری فرش الیگودرز

در این دوره بافندگان فرش علاوه بر رفع نیاز شخصی اقدام به فروش فرش های دستباف خود به اقوام و بستگان می کردند. برخی افراد هم به عنوان واسطه در این کار به فرشبافان کمک می کردند. خریداران فرش الیگودرز اغلب مهاجرین الیگودرزی به شهرهای بزرگ بودند.

برخی خانواده ها نیز برای جهیزیه دخترانشان اقدام به خرید فرش دستباف الیگودرز می کردند که سبب رونق این صنعت شده بود.

این دوره از حدود سال ۴۲ در الیگودرز آغاز و تا سال ۶۰ ادامه داشت. در این دوره چند کسب و کار در خصوص قالی بافی در الیگودرز راه اندازی شد.

دو تن از فعالان این عرصه آقایان علی مختاری، برادران برزگری و دباغی بودند که ملزومات بافت قالی (اعم از نخ معمولی یا نخ فرنگ) شامل دار، تار و پود، کرکیت، نقشه و چاقو را در اختیار قالیبافان قرار می دادند و در تولید قرش با آنها مشارکت داشتند.

ورود نقشه و بافت با نقشه های مختلف در این دوره به فرش بافی الیگودرز و روستاها وارد شد.

تولید و فروش تجاری

با ورود سازمان های دولتی به حمایت از کسب و کارهای کوچک تمایل افراد و شرکتها به راه اندازی کارگاه های تولید فرش دستباف در الیگودرز بالا گرفت.

اگرچه ارزیابی موفقیت دستگاه های دولتی در عرصه حمایت از فرش الیگودرز مد نظر این مطلب نیست اما اظهارات برخی فعالین عرصه این صنعت نشان از عدم توفیق و نرسیدن به اهداف تعیین شده در سازمان های دولتی است.

پس از انقلاب موجی از حمایت از تولید داخل و توجه به کسب و کارها در حاکمیت ایجاد شد و دستگاه های مختلفی خود را متولی حمایت از صنوف مختلف قلمداد می کردند.

پس ا زگذشت بیش از ۳۰ سال از این اقدامات امروز مسئول و متولی حاکمیت در حوزه فرش دستباف مشخص شده است. به علاوه سازمان ها و نهادهای خصوصی بسیاری هم در فالب شرکت خصوصی یا اتحادیه صنف به عرصه فرش الیگودرز وارد شده اند.

در انتهای مطلب برخی شرکتها و اتحادیه های مرتبط با تولید فرش الیگودرز معرفی شده اند.

چالش های فرش الیگودرز

عدم برخورداری بافندگان ار بیمه

فرش دستباف از مشاغلی است که می تواند به عنوان شغل خانگی توسط بانوان مورد استقبال قرار گیرد. هم اکنون بیش از ۲۳ هرار نفر در صنعت فرش لرستان به تولید قالی مشغول هستند. چنانچه حمایت های لازم از این صنعت صورت پذیرد می تاند به عنوان یکی از منابع درآمد استان سبب رشد و رفاه مردم شود.

یکی از مهمترین حمایت های دولتی از بانوان قالی باف لرستانی پرداخت بخشی از حق بیمه آنها توسط دولت بوده است که متاسفانه این پرداخت با اما و اگرهایی روبرو شده است.

این مشکل تا آنجا پیش رفته است که برخی مسئولین ادارات صنعت، معدن و تجارت در استان لرستان اظهار داشته اند که علت عدم بیمه بافندگان تخصیص نیافتن بودجه و عدم حمایت از قشر ضعیف قالیبافان است و دولت باید عزم جدی در راستای حمایت از این قشر آسیب پذیر داشته باشد تا بتوان صنعت فرش را به جایگاه خود برگرداند.

عدم ورود نیروهای جوان به این صنعت

فرش لرستان و الیگودرز هنوز نتوانسته است جایگاه مناسب خود را به عنوان یک صنعت در حوزه صنایع دستی پیدا کند. برای آنکه نیروهای جوان به این صنعت وارد شوند باید علاوه بر حمایت های دولتی، آموزش و فرهنگ سازی لازم نیز مد نظر قرار گیرد.

دختران و پسران جوان این رشته را یک کسب و کار کم در آمد خانگی تصور می کنند که به نظر آنها باید شغل بانوان خانه دار باشد.

برای موفقیت و ایجاد اشتغال بیشتر در این حوزه باید تشکل‌های مربوط به صنعت قالی بافی، اتحادیه های فرش و شرکتهای تولیدی مرتبط با این بخش فعال‌تر شوند تا فرش لرستان و بویژه فرش لری، برند معروفی برای سرمایه‌گذاری و اشتغال در لرستان باشد.

عدم امکان تامین مواد اولیه با قیمت مناسب

نبود بازار برنامه ریزی شده فروش فرش دستباف

حضور دلالان در صنعت فرش

صنایع دستی الیگودرز پیش از آنکه کالایی برای عرضه به عنوان سوغات شهر الیگودرز مطرح باشند، در ردیف کالاهای اساسی در زندگی مردم این شهر نقش داشته اند.برای آشنایی با ۵ صنایع دستی الیگودرز این مطلب را مشاهده کنید. ۵ محصول مهم از صنایع دستی الیگودرز

اتحادیه فرش دستباف شهرستان الیگودرز

در سال ۱۳۹۶ گروهی از شرکتها و افراد فعال در صنعت فرش الیگودرز با هدف توسعه این صنعت، کمک به ایجاد اشتغال بیشتر و همچنین بهبود وضعیت شاغلین و شرکتهای این حوزه، اتحادیه فرش دستباف شهرستان الیگودرز را تاسیس کردند.

برخی از شرکتهای موثر در راه انداری اتحادیه فرش الیگودرز 

• شرکت تعاونی فرش زرین بافت اشترانکوه
• تولید کنندگان فرش دستباف روستایی الیگودرز
• گلیم بافی پرستو شماره هفت هزارو ششصدو هفتادو دو شهرستان الیگودرز
• تولیدی فرش دستباف لچک ترنج الیگودرز
• فرش دستباف شماره نهصد و بیست الیگودرز
• خدمات آموزشگاهی مهر آرا شماره هفت هزار و دویست و بیست و شش شهرستان الیگودر
• طراحی فرش گلفرنگ الیگودرز 

مهمترین اهداف ذکر شده در آگهی تاسیس اتحادیه فرش الیگودرز عبارتست از:

تولید انواع فرش دستباف تهیه و توزیع لوازم مورد نیاز اعضاء جهت تولید فرش برگزاری دوره های آموزشی درخصوص فرش ـ تامین نیاز بافندگان

اعطای وام به اعضاء ـ اخذ وام از بانکها و موسسات ـ صادرات فرش ـ خرید وفروش فرش ـ صدور و اخذ مجوز هاو پروانه فعالیت و کارت قالی بافی برای اعضاء، ارائه خدمات اداری، مالی، حسابداری، حسابرسی، بازرسی، تجاری، اعتباری.

تشکیل صندوقهای قرض الحسنه و سایر فعالیتهای اقتصادی مورد نیاز تعاونی های عضو. تأمین نیازهای مشترک و بازاریابی و خرید و و فروش و صادرات و واردات و عرضه تولیدات اتحادیه و تعاونیهای عضو.

ارائه خدمات فنی، تخصصی، حقوقی، قبول وکالت اعضا در کلیه امور مورد نیاز آنان، خدمات مشاوره ای و راهنمایی و سایر تسهیلات مورد نیاز تعاونی ها.

اتحادیه فرش دستباف شهرستان الیگودرز درتاریخ ۱۳۹۶/۰۸/۰۷ به شماره ثبت ۱۹۸۰ به شناسه ملی در اداره ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری الیگودرز به ثبت رسیده است.

برای اطلاع از اخبار و رویدادهای مرتبط با فرش لرستان از این وب سایت دیدن فرمایید.

منوچهر بسحاق

کارشناس ارشد توسعه کسب و کار و فناوری اطلاعات

 

این مطلب در حال تکمیل شدن است چنانچه نظری در خصوص مطلب دارید یا مطلب مستقلی در این خصوص دارید می توانید از طریق لینک زیر برایمان ارسال کنید. تماس با ما