به نام یزدان پاک

در زندگی قوم لر، بختیاریها و زاگرس نشینان به ویژه زاگرس میانی شاهنامه جایگاه ویژه ای دارد. شاهنامه خوانان، شاهنامه پژوهان و علاقه عموم مردم در این مناطق به شاهنامه بسیار بالاست.

این علاقه به حدی است که برخی از صاحبنظرانِ فردوسی شناس و شاهنامه پژوه نقش بسیاری را برای گسترش شاهنامه و زبان پارسی برای قوم لر قائل هستند. در این مطلب نگاه مختصری به این موضوع شده است.

سه گانه گسترش و حفظ زبان پارسی (خلاصه مقاله )

شاهنامه اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی، دربرگیرندهٔ نزدیک به ۵۰٬۰۰۰ بیت و یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین سروده‌های حماسیِ جهان است که سرایش آن دست‌آوردِ دست‌کم سی سال کارِ پیوستهٔ این سخن‌سرای نامدار ایرانی است.

شاهنامه ی فردوسی، بی شک، یکی از منابع اصلی فرهنگ ایرانی است.

فردوسی شاهنامه را در سه بخش
۱- اسطوره ای از عهد کیومرث تا عهد فریدون
۲- پهلوانی از قیام کاوه ِ آهنگر تا مرگ رستم به دست برادرش شغاد
۳- تاریخی، از تاریخ پادشاهی بهمن و پیدایش اسکندر، تا یورش تازیان به ایران
تنظیم نموده است. موضوع این شاهکار ادبی، افسانه‌ها و تاریخ ایران از آغاز تا حملهٔ عرب‌ها به ایران در سدهٔ هفتم میلادی است که در چهار دودمان پادشاهیِ پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان گنجانده می‌شود.

حکیم فرزانه توس این اثر بزرگ را بر اساس موارد پیش گفته، خُلق و خو و ابعاد مختلف زندگی اجتماعی ایرانیان خلق نموده است.

سه گانه ی :
– اسطوره ها و پهلوان سیستانی
– دهقان زاده، حکیم خوش ذوق و وطن پرست باژی
– دلاورمردان شاهنامه خوان و شاهنامه دوست قوم لُر(بختیاری و لرستانی)
کشتی نجاتی برای زبان فارسی ساخته اند که اگر هرازگاهی این زبان دچار نقصان شده باشد، هرگز چراغش با ۶۰ هزار بیت زحمت سی ساله فردوسی بزرگ و عشق همیشگی لرها به زبان مادری و خانه پدری خاموش نگردیده است.

دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن در مورد توجه به فردوسی و شاهنامه در جامعه ایران مطلبی نوشته  و نکات جالبی را مطرح کرده اند. پیشنهاد می کنیم مطلب عجم زنده کردم بدین پارسی – تحقیق شاهنامه یا فردوسی را مطالعه فرمایید.

الفت قوم لر با شاهنامه

ایلات و طوایف قوم لُر به ویژه عشایر آنها، به شاهنامه فردوسی انس و الفت بیشتری داشته اند. به شکلی که این توجه زبانزد همگان است و نسبت به جوامع دیگر ایرانی بارز و مشخص است.
تاثیر ژرف شاهنامه سبب شده است که حتی افراد بی سواد ساکن دیار لرها از مرکز کشور تا بوشهر و تنگستان، با سبک و سیاقی خاص به خواندن شاهنامه و انتقال مفاهیم آن بکوشند.

به تایید مورخین و شاهنامه پژوهان از یکسو و وجود شاهنامه خوانان بی نظیر از سوی دیگر این توجه در ایل بختیاری پر فروغ تر و همه گیرتر است.
ساکنین استان های چهار محال و بختیاری و لرستان، بویژه الیگودرز و دورود اهتمام ویژه‌ای به اشاعه شاهنامه نشان داده‌اند.
شاهنامه پژوهان بزرگی همچون استاد محمود صادقی‌زاده، استاد سیدابراهیم موسوی‌نژاد و شاهنامه خوانان خوش ذوقی همچون استاد خلیل ستوده، زنده یاد حسن سلاحی، استاد ابوالقاسم دهقانی، سید ضیاء میرشاکی و کیخسرو دهقانی از آن جمله اند.
چرایی این توجه به شاهنامه در میان اقوام لر به دقت و ظرافت در مقاله “شاهنامه و شاهنامه خوانی در عشایر لُر” توسط سید‌ابراهیم موسوی نژاد در فصلنامه مطالعات ملی سال پنجم شماره ۱ قلمی شده است. در این متن آمده است که شاهنامه در قوم لر جایگاه ویژه ای دارد.

منابع:
۱- موسوی نژاد، سید ابراهیم “شاهنامه و شاهنامه خوانی در عشایر لُر” نشریه مطالعات ملی شماره ۱ سال پنجم
۲- صادقی زاده، محمود “دور فلک” ، تهران : ترفند

منوچهر بسحاق

کارشناس ارشد توسعه کسب و کار و فناوری اطلاعات